Với sáu doanh nghiệp niêm yết ban đầu, giao dịch ba phiên một tuần và hệ thống giao dịch thô sơ, 10 năm qua, HASTC đã đổi thay và lớn mạnh rất nhiều, cơ sở vật chất được đầu tư hiện đại, khang trang, đội ngũ cán bộ nhân viên Sở từ vài chục người nay đã lên đến hơn 200 người.
Trung tâm GDCK Hà Nội đã trở thành Sở GDCK Hà Nội với ba thị trường cổ phiếu niêm yết, trái phiếu Chính phủ và UPCOM hoạt động hiệu quả, đóng góp tích cực vào việc huy động vốn cho nền kinh tế.
Quy mô và chất lượng Thị trường cổ phiếu niêm yết được nâng cao
Thị trường cổ phiếu niêm yết đến nay đã có 367 doanh nghiệp với tổng giá trị niêm yết đạt 95.133 tỷ đồng, trong đó nhiều doanh nghiệp có quy mô vốn lớn cũng đã chọn HNX để niêm yết cổ phiếu. Thanh khoản thị trường cũng tăng hàng trăm lần, từ 3,7 tỷ đồng/phiên trong thời kỳ đầu, năm 2014 giá trị giao dịch bình quân đạt 807,8 tỷ đồng/phiên. Thị trường cũng đã ghi nhận mức khối lượng giao dịch kỷ lục với 183,12 triệu cổ phiếu được chuyển nhượng, tương ứng giá trị giao dịch 1.652 tỷ đồng vào ngày 6-3-2012.
Trong 10 năm qua, HNX đã giúp các doanh nghiệp niêm yết huy động hơn 58.787 tỷ đồng vốn cho đầu tư, sản xuất, kinh doanh, tạo của cải vật chất cho xã hội thông hoạt động phát hành cổ phiếu trên TTCK. Hoạt động này đặc biệt có ý nghĩa trong giai đoạn mặt bằng lãi suất ngân hàng luôn ở mức cao, doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng.
Một trong những nỗ lực không mệt mỏi của HNX đó là việc thúc đẩy hoạt động quản trị công ty của doanh nghiệp niêm yết và nâng cao ý thức minh bạch hóa thông tin của doanh nghiệp, hướng tới mục tiêu nâng cao khả năng thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
Nhằm hỗ trợ doanh nghiệp niêm yết nâng cao chất lượng quản trị công ty (QTCT), hằng năm Sở GDCK Hà Nội đã tổ chức các hội thảo về QTCT, tổ chức đoàn doanh nghiệp niêm yết đi học tập kinh nghiệm về QTCT tại nước ngoài, phát hành sổ tay hướng dẫn CBTT cho các doanh nghiệp niêm yết.
Từ năm 2013, chương trình “Đánh giá công bố thông tin và minh bạch HNX” đã trở thành hoạt động thường niên của HNX nhằm giúp các doanh nghiệp nâng cao nhận thức và hiểu biết về các thông lệ quản trị công ty tốt, góp phần nâng cao chất lượng quản trị công ty, từ đó từng bước nâng cao chất lượng thị trường. Nhờ đó, hoạt động công bố thông tin của doanh nghiệp đã có những chuyển biến tích cực. Doanh nghiệp từ chỗ công bố thông tin theo nghĩa vụ nay đã có những doanh nghiệp tự nguyện công bố thông tin minh bạch, công bố thông tin nhiều hơn theo nghĩa vụ yêu cầu.
Ngoài ra, hệ thống quản lý thông tin công ty (CIMS) cũng giúp doanh nghiệp niêm yết tự công bố thông tin qua hệ thống, tăng cường giao tiếp hai chiều giữa Sở và các doanh nghiệp, đảm bảo thông tin nhanh nhất, chính xác nhất đến nhà đầu tư và thị trường. Đến nay, 95% doanh nghiệp niêm yết đã sử dụng CIMS để công bố thông tin trực tiếp đến website HNX.
Hệ thống giao dịch cũng được HNX liên tục đầu tư nâng cấp. Đến nay hệ thống giao dịch core i5, áp dụng công nghệ xử lý khớp lệnh trên memory, đã gia tăng tốc độ xử lý của hệ thống lên tới 20 - 30 triệu lệnh trong một phiên giao dịch, tốc độ xử lý lệnh có thể đạt ngưỡng 15.000 – 20.000 lệnh/giây.
Thị trường UPCoM sẵn sàng các điều kiện cho giai đoạn phát triển mới
Thị trường giao dịch cổ phiếu công ty đại chúng chưa niêm yết (UPCoM) chính thức đi vào hoạt động từ năm 2009 với mục tiêu thu hẹp dần thị trường giao dịch tự do, mở rộng thị trường có quản lý của Nhà nước, nhằm bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư khi tham gia giao dịch trên thị trường chứng khoán. Sau gần sáu năm đi vào hoạt động, thị trường UPCoM đã đáp ứng mục tiêu đề ra ban đầu giúp nhà đầu tư có được những thông tin cơ bản về doanh nghiệp, giao dịch thuận tiện, dễ dàng và an toàn hơn. Đồng thời UPCoM cũng đã có nhiều thay đổi linh hoạt để tăng tính hấp dẫn như thay đổi cơ chế đăng ký giao dịch, biên độ dao động giá, bổ sung phương thức khớp lệnh liên tục, áp dụng giao dịch trực tuyến, áp dụng CIMS trong hoạt động công bố thông tin…
Đến nay, trên UPCoM có 173 công ty đăng ký giao dịch với tổng giá trị đăng ký giao dịch đạt hơn 24.425 tỷ đồng, quy mô thị trường đạt 37.032 tỷ đồng, tăng gấp gần chín lần so với cuối năm 2009. Thanh khoản của thị trường cũng được cải thiện đáng kể, thời kỳ đầu giá trị giao dịch bình quân chỉ ở mức bốn tỷ đồng/phiên thì năm 2014, giá trị giao dịch bình quân tăng gần gấp năm lần, đạt 21,9 tỷ đồng/phiên.
Ngày 15-9-2014, Thủ tướng ban hành Quyết định số 51/2014/QĐ-TTg về thoái vốn, bán cổ phần và đăng ký giao dịch, niêm yết trên TTCK của doanh nghiệp Nhà nước. Theo đó, trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, doanh nghiệp cổ phần hóa phải đăng ký giao dịch cổ phiếu trên UPCoM, kể cả trường hợp doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ các điều kiện niêm yết tại Sở GDCK. Để chuẩn bị cho việc triển khai quyết định này, Sở cũng đã nghiên cứu xây dựng đề án gắn đấu giá với UPCoM nhằm rút ngắn thời gian và đơn giản hóa thủ tục cho những doanh nghiệp bán đấu giá cổ phần qua HNX tham gia UPCoM. Với những động thái này, UPCOM được kỳ vọng sẽ có bước phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.
Hoạt động đấu giá thúc đẩy mạnh cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước
HASTC được khai trương bằng hoạt động đấu giá cổ phần, mở đầu cho một giai đoạn sôi động trong hoạt động đấu giá cổ phần các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá. Hoạt động đấu giá cổ phần trên HNX đã góp phần thúc đẩy quá trình cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước, chuyển đổi mô hình hoạt động, tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước. Trong 10 năm qua HNX đã tổ chức được 283 phiên đấu giá với số lượng nhà đầu tư đăng ký tham gia đấu giá hơn 133 nghìn nhà đầu tư thu về cho Nhà nước hơn 36 nghìn tỷ đồng, tương ứng 1.500 triệu cổ phần bán ra.
Hoạt động đấu giá của HNX không ngừng được đầu tư cả về cơ sở vật chất và con người. Đến nay sau ba lần nâng cấp, hệ thống đấu giá HNX có thể đảm đương những phiên đấu giá lớn, trong một ngày có thể xử lý lệnh của 20.000 – 30.000 nhà đầu tư, không chỉ đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp đấu giá cổ phần, mà còn đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp muốn đưa lên sàn các loại hàng hóa khác trong quá trình tái cơ cấu như trái phiếu chuyển đổi, quyền mua…
Trong thời gian tới, cùng với chủ trương quyết liệt của Chính phủ trong công tác đẩy mạnh cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước, đặc biệt với Quyết định 51/2014/QĐ-TTg, trong điều kiện sẵn sàng cả về cơ sở vật chất và con người, hoạt động đấu giá của Sở GDCK Hà Nội sẽ có đóng góp tích cực cho việc tái cơ cấu doanh nghiệp, cung cấp thêm nhiều hàng hóa chất lượng cho TTCK Việt Nam.
Thị trường trái phiếu Chính phủ tăng trưởng nhanh nhất Đông Á
Ngày 24-9-2009, thị trường trái phiếu Chính phủ (TPCP) chuyên biệt chính thức khai trương và đi vào hoạt động, đáp ứng các yêu cầu đặc thù của giao dịch TPCP, phù hợp với định hướng phát triển TTCK Việt Nam và các thông lệ quốc tế.
Sáu năm qua, đặc biệt từ năm 2012 trở đi, đấu thầu TPCP qua Sở GDCK Hà Nội đã trở thành kênh chủ đạo trong huy động vốn cho ngân sách Nhà nước, góp phần huy động 654.493 tỷ đồng ngân sách.
Thị trường đấu thầu được tổ chức trên nguyên tắc cạnh tranh, công khai minh bạch đã giúp hình thành mức lãi suất phát hành hợp lý, luôn thấp hơn lãi suất huy động của ngân hàng thương mại từ 1-2 điểm %/năm, tiết kiệm cho Ngân sách Nhà nước hàng nghìn tỷ đồng, góp phần bình ổn mặt bằng lãi suất và lạm phát.
Công tác phát hành TPCP đã có những cải cách mạnh mẽ, theo đó hệ thống các tổ chức đấu thầu được tổ chức lại theo hướng tinh gọn nhưng chất lượng hơn; quy trình đăng ký, lưu ký TPCP từ khi đấu thầu lên niêm yết, giao dịch được rút ngắn; kế hoạch, lịch biểu phát hành được công bố thường xuyên. Việc công bố thông tin công khai về kết quả đấu thầu, khối lượng, kỳ hạn, lãi suất đã giúp cho các thành viên thị trường chủ động được về kế hoạch tham gia đấu thầu và nguồn vốn.
Tính đến nay, tổng giá trị TPCP đang lưu hành đạt xấp xỉ 680.000 tỷ đồng, tăng hơn bốn lần so với năm 2009 và tương đương 18% GDP. Quy mô thị trường TPCP đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 23%/năm trong 5 năm qua, được đánh giá có mức tăng trưởng dẫn đầu các nền kinh tế mới nổi tại khu vực Đông Á cũng như khu vực ASEAN + 3.
Thanh khoản thị trường được cải thiện đáng kể, giá trị giao dịch bình quân phiên đã tăng gấp 7,5 lần trong vòng 05 năm, từ 365 tỷ đồng/phiên năm 2009 lên 2.734 tỷ đồng/phiên trong năm 2014. Tỷ lệ doanh số giao dịch thứ cấp so với giá trị TPCP lưu hành theo đó cũng tăng lên gấp 2,6 lần.
Các chương trình hoán đổi trái phiếu, phát hành bổ sung vào các mã hiện có giúp tăng quy mô niêm yết trái phiếu bình quân toàn thị trường cuối năm 2014 đạt gần 1.254 tỷ đồng/mã, tăng gần bốn lần so với năm 2009. Thị trường TPCP sau năm năm hoạt động ngày càng phát triển mạnh về quy mô và chất lượng, được đánh giá có mức tăng trưởng nhanh nhất Đông Á trong những năm gần đây.
Hệ thống giao dịch TPCP cũng không ngừng được đầu tư nâng cấp. Hệ thống giao dịch phiên bản 3 khai trương tháng 9-2014, kết nối với Hãng thông tin kinh tế tài chính Bloomberg, cho phép tự động hóa quy trình chuyển lệnh, nhập lệnh từ hệ thống Bloomberg về hệ thống giao dịch TPCP của HNX, giúp các nhà đầu tư dễ dàng hơn trong việc tìm kiếm thông tin, đặt lệnh và giao dịch trái phiếu chỉ trên một màn hình HNX.
Từ tháng 3-2013, hệ thống Đường cong lợi suất được chính thức áp dụng và hoạt động ổn định, cung cấp thông tin về diễn biến lãi suất của các loại kỳ hạn trái phiếu giao dịch trên thị trường thứ cấp. Mới đây nhất, tháng 1-2015, HNX bổ sung hệ thống chỉ số trái phiếu, giúp bức tranh thị trường trái phiếu Việt Nam được rõ ràng, minh bạch hơn. Hai hãng thông tin Quốc tế Bloomberg và Reuters đều đã đăng tải chính thức hệ thống chỉ báo thị trường TPCP Việt Nam với tên gọi “VN Bond Yield Curve” và “VN Bond Index” cho các nhà đầu tư tuốc tế theo dõi.
Đa dạng hóa các sản phẩm mới
Nhằm đa dạng hóa sản phẩm, công cụ chỉ báo trên thị trường, Sở GDCK Hà Nội đã đầu tư cho hoạt động nghiên cứu, phát triển các sản phẩm mới, chỉ số mới.
Năm 2012, HNX ra mắt chỉ số HNX 30 - chỉ số giá của 30 cổ phiếu có tính thanh khoản nhất trên sàn Hà Nội. Từ khi ra đời, chỉ số HNX 30 luôn được công chúng đầu tư quan tâm đón nhận, giao dịch của nhóm cổ phiếu HNX 30 luôn chiếm tỷ trọng cao trên thị trường với giá trị giao dịch chiếm từ 50% - 80% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường.
Cuối năm 2013, Sở GDCK Hà Nội đã cho ra mắt sáu chỉ số mới: chỉ số tổng hợp HNX FF Index, ba chỉ số ngành (công nghiệp, xây dựng, tài chính) và hai chỉ số quy mô (HNX Large Cap Index và HNX Mid/Small Cap Index), đánh dấu một bước phát triển trong quá trình hoàn thiện các hoạt động trên thị trường chứng khoán, đa dạng hóa sản phẩm, cung cấp cho nhà đầu tư và thị trường thêm công cụ chỉ báo trên thị trường cổ phiếu niêm yết.
Sau thời gian nghiên cứu và chạy thử nghiệm, đầu năm 2015, HNX đã thay đổi cách tính chỉ số HNX Index theo tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng, giúp phản ánh chính xác hơn diễn biến giao dịch trên thị trường cổ phiếu niêm yết, loại bỏ ảnh hưởng của những cổ phiếu có khối lượng niêm yết lớn nhưng tỷ lệ tự do chuyển nhượng thấp.
Tháng 12-2014, Sở chính thức vận hành chỉ số HNX 30 – TRI là công cụ đánh giá hiệu quả đầu tư của các quỹ đầu tư vào chỉ số HNX30. Đặc biệt, sau thời gian dài chuẩn bị, ngày 29-12-2014 chứng chỉ quỹ ETF đầu tiên đã chính thức giao dịch trên HNX. Đối với các sản phẩm phái sinh, HNX đang chuẩn bị các điều kiện để xây dựng thị trường chứng khoán phái sinh, dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm 2016.
Những nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn tới
Với những kết quả đã đạt được trong 10 năm qua, Sở đã vinh dự được đón nhận nhiều phần thưởng cao quý của Nhà nước, Chính phủ, Bộ Tài chính và UBND TP Hà Nội trao tặng, trong đó có Huân chương Lao động Hạng Nhì vào năm 2010 và Cờ Thi đua của Chính phủ năm 2014.
Trong giai đoạn tới, HNX sẽ tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm sau: tích cực phối hợp với các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước triển khai Quyết định 51/2014/QĐ-TTg của Chính phủ; huy động mọi nguồn nguồn lực để phát triển hơn nữa quy mô thị trường trái phiếu, tăng huy động vốn, tăng thanh khoản và phát triển các sản phẩm mới trên thị trường TPCP; tiếp tục đẩy mạnh minh bạch thông tin thông qua hoạt động chấm điểm báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, xây dựng chỉ số quản trị công ty CG; triển khai phát triển thị trường phái sinh, đồng thời phối hợp với nhiều tổ chức khác để đẩy mạnh công tác đào tạo, tuyên truyền để sẵn sàng triển khai giao dịch trong năm 2016.